… Күйдіргілер көп қой…
Жақында ҚР Дін істері агенттігі өздерінің интернет-сайтын ашты. Адресі: http://din.gov.kz Дұрыс қой енді. “Жаңа ғасыр”… 2012 жыл. Бірақ… Жалпы менің қаным қайнайтын кездер бар. Ол, мен біреуге қазақ тілін, яғни мемлекеттік тілді құрметтеу керектігін, ол тілде ақпарат алуға құқылы екенімді айтып жатқан кезде, екінші адамның “Орыс тілі ресми тіл. Бұл халықаралық тіл. Ұлтшылдық жақсылыққа апармайды. Өзгелер үндемей отырғанда, сенікі не?..” деген секілді, айналғанда өзімді кінәлі қылып, қазақ болғаның үшін мал болып кететін кездер.

Екіншісі, сол өздері айта беретін жаңа ғасырда өмір сүріп тұрып, мемлекеттік мекемелер мен банк жүйелерінде қазақ әріптерінің қате немесе мүлдем қолданылмауы. 2002 жылы алғаш жеке компьютеріме отырсам, содан есімде, Windows 98 жүйелері жаппай қолданылып тұрған кезде, қазақ әріптері шынайы проблема болатын. Бірнеше қазақ тілінің драйверлері бар етін. Біреудің қазақша шрифті екінші біреудің қазақшасын қолдамайтын. Үнемі конвертермен жүретінбіз. Қалай Windows XP шықты. Солай көзіміз ашылған етін. Оған да 10 жылдай болып қалыпты. Бірақ… Біздің мемлекеттік мекемелер өткен ғасырда қалып қойған сияқты. Күннің жадысы 2012 болса да әлі күнге дейін қазақша шрифттің проблемасымен отыр. Ағайын-ау, бұл не?

Өзгені қайдам, Ата Заңымызды осыншалықты күйге түсіру, мен үшін оны қасақана қорлаумен бірдей! Осыған жауапты адамды сотқа берер ме еді? Әттең жүргім келмейд, надандармен арпалысып. Қол астындағы мекеменің сайтында әріптер қандай болып шығып тұрғанын Қайрат Лама Шәріп көз салып қарамайды да ғой. Неткен жауапсыздық десеңізші?.. Саналарына берсін!

Әңгіме былай, жер лай емес. Очм, әшкиім сынып қалғанына біраз уақыт болған. Қайта барып тапсырыс беруге қол тимеді.(Өтірік, мойын жар бермеді). Сонымен бүгін түскен таман жаңасын алмақшы болдым. Алдымен 4 шағын ауданда орналасқан «Оптика»-ға бас сұқтым. Негізі бұрын да келіп тұратынмын бұнда әшкиді жөндету үшін. Сондағы орыс қатынға қояр притензиям жоқ. Қазақша сөйлей алмаса да айтқаныңды түсінеді. Бұл жақтан өзіме ұнайтын әшки таба алмадым. Бәрі бір сарынды. Кейбірі қымбат, өз бағасына татымайды да. Жақсы болса мейлі ғой бағалысының. ГарриПоттеріңдіссс.

Спорт саласына қызыққаннан кейін, ел абыройын арқалап, намысымызды қорғап жүрген бірнеше спортшымен тілдесудің орайы келді. Расы керек, қазір қазақ тілі орыс тілін ығыстыра алмай отыр ғой. Оның ішінде, спортта жүрген қыз жігіттердің біразы ресми тілде әңгіме тиегін ағытатыны мен үшін таңсық емес. Қоңырау шалып, сұхбатқа келіспек болғанда, қазақша сәлемдессе, марқайып қалатыным бар. Бапкерлер де, басқалары да өзге ұлттың өкілінен саналатын ел футболындағы маңдайалды ойыншылар ішінде Қайрат Нұрдәулетов, Азат Нұрғалиев, Ұлан Қонысбаев, Нұрбол Жұмасқалиевтерге ырзамын. Қазір қазақша сөйлегендерді көрсек, атамыз тіріліп келгендей қуанатын заман ғой. Әсіресе, Қайрат Нұрдәулетовты бөліп-жарып айтқым келеді.Тіпті, ауызекі тілді қолданылып кететін «вообще», «типа», «тренеровка» деген сөздерді қосып жібергені үшін қайта қайта кешірім өтінгенінің өзі оның туған тіліне жанашыр екенін байқатты. Онымен қоймай,"қазақша сұхбат аламыз дейтін журналистер сирек хабарласады. мейілінше, жиі соғып тұрыңыздар" деген тілек білдірген еді. Ал, Самат Сымақов, менің сүйікті «Ақтөбемнің» капитаны қазақшаға шорқақтау. Ол рас. Ал, қалыптасып қалған дағдымен, Абзал Рақымғалиевке орысша шүлдірлей бастағанымда, оның қазақша жауап бергені бар. Сонымен қатар, үнемі орысша жауап беретін Әлия Юсуповаға қоңырау шалып, ресми тілде зуылдай бергенмін. Бір кезде ол: "Қандай газеттенсіз" деп қойып қалды. Ұялыыып қалдым. Бұл жерде ешкімді сынап, мінегім келіп отырған жоқ. Тек, туған тілімізді басқа емес, жер жүзілік додаларда елдің атын шығаратын спортшыларымыз білсе екен деген ой менікі…

Түркітілдес халықтар қолданыстағы терминологиялық қорды бірізділендіруді көздеп отыр. Мәселен, ІТ-технологиялар мен компьютерлік терминдерді түрік тілінен алып, қазақ тіліне енгізбек. Өйткені, түркі халықтары компьютер тілін өз ыңғайына көшіргеніне 40 жылдан астам уақыт болыпты.
Астанада халықаралық алқалы жиында Түркия, Өзбекстан, Қырғызстан, Әзербайжанның білікті тіл мамандары жиналып, осы мәселе төңірігенде ой бөлісті. Қазақ тілі түркітілдес топқа енгенімен, Кеңес Одағы кезінде көптеген салалық сөздер, тіркестер орыс тілінен немесе ағылшын, латын тілінен енді. Қазіргі тіліміз сала-құлаш. Осы орайда Тіл комитеті түбі бір түркі елдерінің қорын ыңғайлап, ықшамдауды мақсат етіп отыр.
Ғазиз Телібаев, ҚР Мәдениет министрінің орынбасары:

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, журналистика факультеті 3 курс студенттері, яғни 301 топ арасында «Тек қана қазақша сөйлеу» науқанының басталғанына екі аптадан астам уақыт өтті. Бұл іс-шараның мақсаты қазақ тілін алашұбарлықтан құтқару. Яғни, алаңға шығып бәз-біреулердей ұран тастап «мен мынаны істеп жатырмын!!!» деп аттанды салмай, әр кім өзінің жеке басынан бастау арқылы қоғамдық пікірді қалыптастырып, қазақ тілінің өміршеңдігіне қарлығаштың қанатымен су тамызғандай болсын үлес қосу. Аталмыш шараның «күнделікті ауыз екі қолданыстағы орысша сөздерді араластырмау, қадарынша көнерген сөздерді тілдік қолданысқа енгізуге талаптану» деген сияқты бірнеше қағидалары бар. Және қай жерде болсын, бастысы қоғамдық орындарда тиісінше қазақ тілінде сөйлеу, сұраныс жасап, тіл қатқан кез-келген адам баласына ұлттық тілде жауап беру басты талаптардың бірі екенін айта кеткен орынды.
Апта сайын ауысыммен жауапты адам кімнің орысша сөздерді көп қолданғанын сабақ барысында жіті бақылап, өзінің қойын кітапшасына тізіп отырады. Апта соңында қазақ тілін көп қойыртпақтаған студентке жаза беріледі. Ол өзі қатарлас топтағы студенттерді асханаға отырғызу. Яғни, бір бәліш пен бір кесе ыстық шай.
Қазақ тілінің көсегесі көгере берсін!

Кеше Астанаға бір қайынапам (қайынәпке) келді іссапармен. Негізі біз білетін аты орысша. Бірақ, кеше қонақүйге орналасып жатқан кезде байқағаным аты қазақша құжат бойынша. Әйелімнен сұрадым неге олай деп. Сөйтсем жездеміз өзгерттірген екен.

Олар Ақтөбеге жақын Алға қаласында тұрады. Орысшалау жер. Жезде де бұрын мен ең алғаш көрген кезде кәдімгі орыс-қазақ еді. Бір ауыз қазақша білмейтін. Ішетін, достары орыс, орысша сөйлейтін, қолынан бәрі келетін, ұзын шаш қоятын типустар болады ғой. Дәл сондай еді.

Құпиямды ашайын. Кешеден бері не жүріс дегендерге (келіншегім оқып отырса — дұғай сәлем!). Үкіметтік Емес Ұйымдардың мәжілістерінің біріне, Вашингтон Университетінде (жақшаның ішіне АҚШ деп көрсетпей кетсем ше, хых-хых-хых)… қазақ тілінен(!) сабақ беретін Талант Мауқанұлы деген маман келеді деп еді.Профессор, үш тілді жетік меңгерген (қалған екеуі: қытайша мен ағылшын). Қазақ тілінен сабақ беретін адам көрмей жүрсің бе деме: брошюрада оның, сабақтарды оқытуда мультимедиалық тәсілдер қолданады деді ғой! Ал мультимедиалық технологиялар енді — менің «кәйпім» (егер мультимедиалық технологиялар біреудің әйелі болса, мен оны алып қашар едім, ал керек болса тіптен! ). «АҚШ қатты озып кеткен жоқ па?» деген күдік те бар баяғы.

Сөзі:

Опять один язык, опять эта тема…
Ну, хватит ерунды, ну, как не надоело?
Как 20 лет назад, проблема, не иначе
Как люди говорят, как эти люди плачут.

Тіл жайлы мақалалар өте көп екенін біле тұра, мен қысқаша ғана өзімнің көргенімді жазғым келді, ренжи көрмеңіздер!

Осында талай рет қырсық екенімді жазған едім, уопшым менде хат алмасу тек қазақ тілінде жүреді бастықтармен.